Strzelec konny

Muzealnej klasy dzieło Wojciecha Kossaka, stanowiące fragment jednej z najsłynniejszych panoram – „Berezyny”. Postać strzelca na koniu, dominującą w przestrzeni obrazu, artysta namalował szerokimi pociągnięciami pędzla, z wykorzystaniem mocnych barw. Pomimo statycznej sceny, wyczuwa się charakterystyczną dla obrazów Kossaka malarską ekspresję. Duży format pracy, technika wykonania i nieodłączna dla twórczości malarza tematyka historyczna, stanowią kolejne atuty obrazu.

na odwrocie:

– nalepka wystawowa: MUZEUM NARODOWE W KRAKOWIE / Autor Wojciech Kossak / Tytuł Strzelec konny / Technika i wymiary / Właściciel Wł. Godyń / Wystawa Kossakowie Nr kat. 1986 r.; z boku nalepki oznaczenie: KZG 3 z. 726 C-1 (3689); na nalepce pieczątka: MUZEUM NARODOWE / W KRAKOWIE / ul. Manifestu Lipcowego 12;
– nalepka wystawowa: Muzeum Narodowe we Wrocławiu potwierdza udział w wystawie czasowej „Panoramy Wojciecha Kossaka i Jana Styki” / prezentowanej od 14.06 do 27.06.2000 r. / Wojciech Kossak, Strzelec konny, fragment panoramy „Berezyna” (poz. kat. 46);
– pieczątka: PRACOWNIA KONSERWACJI / MALARSTWA I RZEŹBY POLICHROMOWANEJ / MUZEUM NARODOWEGO / we Wrocławiu

Pomysł namalowania „Berezyny”, kolejnej po „Racławicach” panoramy, był rezultatem ogromnego sukcesu ukończonego w 1894 roku monumentalnego dzieła. „Zapewniło Kossakowi duży rozgłos i sławę świetnego batalisty, otwarło też przed nim nowe perspektywy malarskie”, pisał Kazimierz Olszański.

Twórcami „Berezyny” byli: Julian Fałat, Wojciech Kossak, Michał Wywiórski, Kazimierz Pułaski, Jan Stanisławski i Antoni Piotrowski. Przy czym Kossak był autorem całej kompozycji figuralnej (pozostawił kilkanaście swoich sygnatur). Olszański w swojej publikacji przypomina, że malarz starannie przygotowywał się do pracy nad panoramą. Nie tylko zgłębiał wątki historyczne wojen napoleońskich, rodzaje umundurowania i broni, ale także osobiście zapoznał się z topografią miejsca.

Scena obrazu przedstawiała przeprawę wojsk napoleońskich przez Berezynę 28 listopada 1812 roku. Po raz pierwszy została zaprezentowana w Berlinie w kwietniu 1896 roku. Następnie – w Warszawie, Kijowie, Moskwie. Panorama „Berezyny” choć podziwiana i doceniana artystycznie, nie odniosła spodziewanego sukcesu finansowego. Plany sprzedaży do Stanów Zjednoczonych nie powiodły się w związku z czym pocięto ją na fragmenty i zmagazynowano.

W 1907 roku Wojciech Kossak zabrał płótno i rozdzielił na kilkanaście części, dokonując następnie ich podmalówek. „Te zmiany we fragmentach i przemalowania […] zwłaszcza w pejzażu (np. zamknięcie linii horyzontu lasem), miały też na celu wyeliminowanie partii Fałatowych i umożliwienie podpisania wycinka wyłącznie własnym nazwiskiem” – pisał Kazimierz Olszański. Prezentowany „Strzelec konny” jest jednym z fragmentów „Berezyny”, datowanym w 1913 roku.

Jak podaje „Słownik artystów polskich” w latach 1913–16 Wojciech Kossak był prezesem krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych. W 1912 roku prezentował swoje prace z Powszechnym Związkiem Artystów Polskich w Krakowie.

W 1913 roku opublikował „Wspomnienia”, spisywane w latach 1911–1912. Został także profesorem jednej z trzech pracowni malarstwa Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie. Rok później uczestniczył m. in. w wystawie w Paryżu. W 1914 roku artystę uhonorowano nagrodą za działalność artystyczną Akademii Umiejętności w Krakowie.

Właścicielem obrazu był Władysław Godyń - restaurator, działacz społeczny, wybitnie zasłużony w pracy charytatywnej. Godyń finansował budowę domów dla potrzebujących (przykładowo dla dzieci niepełnosprawnych w Radwanowicach). Był kolekcjonerem sztuki (m. in. obrazów Kossaka, Matejki, Malczewskiego, Chełmońskiego, Siemiradzkiego). Zyski ze sprzedaży swoich zbiorów przeznaczał na cele społeczne.