Portret Jerzego Rożniewicza

Klasyczny portret męski wykonany węglem i pastelami powstał w roku zakończenia I wojny światowej. 33-letni artysta miał za sobą podróż na Antypody z Bronisławem Malinowskim i  doświadczenia wojenne w Rosji. Wkrótce miał nawiązać kontakty z grupami artystycznymi formistów i skamandrytów. Na ten interesujący okres w biografii Witkacego przypadły także prace nad pierwszym dramatem „Maciej Korbowa i Bellatrix”, „Pojęciami i twierdzeniami implikowanymi przez pojęcie istnienia” czy udział w wystawach artystycznych, m. in. w Wystawie Dzieł Sztuki Artystów Polskich w Pałacu Aniczkowskim w Petersburgu w 1918 roku. Artysta za swoją postawę na polu walki został odznaczony orderem Świętej Anny IV klasy.

Portrety Witkacego namalowane przed 1920 rokiem nadal są mniej dostępne na rynku aukcyjnym, a przez to szczególnie cenione i poszukiwane przez kolekcjonerów. Prezentowany portret Jerzego Rożniewicza wpisuje się w stylistykę stosowaną przez artystę w tamtym czasie.

Wyraziste, pewnie kładzione kreski i delikatne warstwy pasteli tworzą kompozycję o typowym, portretowym ujęciu. Prosta forma dzięki mistrzostwu wykonania przez artystę, staje się niebanalna. Charakteru tej niemal monochromatycznej kompozycji dodają także subtelne plamy w kolorze pomarańczy i bieli. Praca powstała przed założeniem Firmy Portretowej i charakterystycznych w późniejszych latach zniekształconych wizerunków. Na obrazie widoczna jest sygnatura z pełnym imieniem, nazwiskiem i datą powstania. W późniejszych latach była ona modyfikowana przez artystę i uzupełniana dodatkowymi oznaczeniami określonymi na potrzeby działalności firmy.

Prezentowany obraz wzmiankowany jest w jednej z najważniejszych pozycji bibliograficznych o twórczości Witkacego. W podanym tam opisie właścicielką obrazu była Maria Gero. Co ciekawe, w publikacji widnieje również portret Janiny Rożniewicz, datowany w 1919 roku. I w tym przypadku pojawia się to samo nazwisko właściciela. Prawdopodobnie była nią Maria Gero-Rożniewicz – znana tłumaczka (m. in. przekładów w spektaklach Teatru Polskiego Radia w sztukach „W łaźni” Antoniego Czechowa w reżyserii Aleksandra Zelwerowicza i „Grek szuka Greczynki” Friedricha Dürrenamatta, w reżyserii Pawła Łysaka). Zajmowała się tłumaczeniami z języka rosyjskiego i niemieckiego.

Trudno jednoznacznie określić ilość portretów wykonanych przez Stanisława Ignacego Witkiewicza w trakcie swego życia. Mówi się o liczbie ok 7 tysięcy. Pierwszy portret olejny stworzył w wieku zaledwie 9 lat. Była to postać Jana Witkiewicza (jako pierwszą sportretował ją także węglem). Jednak dopiero podczas pobytu w Petersburgu intensywniej zaczął je tworzyć i wykonywać również z zastosowaniem pastelu. Po powrocie z Rosji na portretach Witkacego zaczynają się pojawiać różnorodne oznaczenia (np. T.C., symbol Czystej Formy), a także deformacje twarzy i kolory pełne ekspresji. W twórczości portretowej artysty szczególnie datuje się rok 1925 (miał wówczas 40 lat). Zrezygnował wówczas z malarstwa olejnego, co tłumaczone jest jego poważnymi kłopotami finansowymi. To właśnie portrety, rysowane pastelem na papierze, miały podreperować sytuację materialną artysty. Istotnym było, że rysowało się je szybko i w stosunkowo krótkim czasie. Poza tym, w Zakopanem, gdzie artysta był bardzo popularny, nie brakowało klientów, chcących zamówić u Witkacego swoją podobiznę