Alina

Muzealnej klasy obraz stanowi malarską ilustrację do dramatu „Balladyna” Juliusza Słowackiego. Przedstawione w ujęciu fantastycznym dzieło powstało pod wpływem sugestii znanego malarza, a później świętego Kościoła katolickiego - Adama Chmielowskiego (Brata Alberta). Wyczółkowski i Chmielowski nawiązali bliższą znajomość podczas pobytu we Lwowie w 1879 roku.

W centralnej przestrzeni obrazu znajduje się ciało pięknej dziewczyny leżące na łące wśród kwiatów i krzaków malin. Wyczółkowski z niezwykłą subtelnością przedstawił postać Aliny. Bladość jej twarzy koresponduje z bielą sukni, jednocześnie kolorystycznie kontrastując ze stonowaną zielenią i ciemnymi barwami dominującymi w obrazie. Nastrój baśniowości artysta wydobył poprzez motyle unoszące się nad głową martwej dziewczyny. Symbolizują one duszę i jednocześnie kruchość życia. Bezpośrednim nawiązaniem do dramatu Słowackiego jest narzędzie zbrodni Balladyny – nóż leżący nieopodal dzbanka z wysypanymi malinami.

To druga wersja tego motywu. Pierwowzór znacząco różni się zarówno sposobem przedstawienia głównej bohaterki, jak i bardziej realistycznym ujęciem sceny.

Prezentowany obraz „Alina” został namalowany w stosunkowo wczesnym okresie życia artysty. Jednocześnie można go traktować jako dzieło powstałe na przełomie artystycznych etapów w twórczości malarza. Lata 70. XIX wieku to okres edukacji, początkowo w Klasie Rysunkowej w Warszawie (u Rafała Hadziewicza i Wojciecha Gersona), następnie w Monachium (u Aleksandra Wagnera) i wreszcie u Jana Matejki.

W baśniowej wersji „Aliny” można dostrzec nawiązania do obrazów Johna Everetta Millaisa „Ofelia” z 1852 roku czy Paula Delaroche „Męczennica chrześcijańska” z 1855 roku. Inspiracje „Balladyną” Słowackiego już w sylwestra 1876 roku zaowocowały szkicem ołówkowym zabitej Aliny. Co ciekawe, motyw ten pojawił się w innym dziele malarza zatytułowanym „Obrazek, jakich wiele” z 1883 roku. Scena rodzajowa przedstawia młodą parę przyglądającą się wizerunkowi Aliny w ujęciu fantastycznym. Ponownie temat z dramatu Słowackiego pojawił się w twórczości Wyczółkowskiego dopiero w 1930 roku. Prezentowany obraz zajmuje wyjątkowe miejsce w dorobku malarza. W podobnej konwencji fantastycznej nie został powtórzony przez artystę.

Proweniencja opisywanej „Aliny” obejmuje m. in. lwowską rodzinę wydawców i księgarzy – Altenbergów, krakowskiego lekarza L. Ocetkiewicza czy Czesława Kiełbińskiego – artystę, rzeczoznawcę sztuki, współpracującego ze Stanisławem Szukalskim i Szczepem Rogate Serce.