Wołyń, Ukraina, Podole - tryptyk

"A czy znasz ty, bracie młody,
Te pokrewne twoje rody?
Tych Górali i Litwinów,
I Żmudź świętą, i Rusinów?
[...]

Kędy wóz twój, bracie, wbiegnie
Na szerokie czarne drogi,
Tam przed Labą Wołyń legnie
I zapomnisz kraj ubogi.
W lewo spłyną czarne role
Ukrainy bujne leże:
Na wprost, aż po Dniestr, Podole;
A wzdłuż Dniestru — Pobereże.
Tam już dostać wody zdrowéj,
Tam krynice i dąbrowy,
I brzozowe czyste gaje,
A pług czarną ziemię kraje.
[...]"

Wyjatkowy zestaw trzech rysunków jednego z najwybitniejszych polskich ilustratorów i malarzy XIX w. Każde z dzieł charakteryzuje się rozbudowaną kompozycją o wielowątkowej narracji, rozpoznawalnym dla tego artysty mistrzostwem wykonania i śmiałym prowadzeniem linii. Oferowany tryptyk nawiązuje do cyklu prac wykonanych do poezji Wincentego Pola. Przykładem jest jeden z obrazów - "Wołyń", który w warstwie kompozycyjnej jest niemal identyczny z ilustracją zamieszczoną do utworu "Pieśń o ziemi naszej", wydanej w publikacji z 1887 roku nakładem m. in. J. K. Żupańskiego. Tym samym prezentowane, pełnowymiarowe malarskie dzieło, mogło być inspiracją dla wydanej drukiem ilustrowanej edycji poezji.

Pol w swoim utworze opisywał rejony ziem polskich (będących wówczas pod zaborami), charakterystyczne elementy ich przyrody, co miało walory zarówno edukacyjne, popularyzatorskie, jak i patriotyczne. Poemat "Pieśń o ziemi naszej" został wydany w 1843 roku i cieszył się społecznym uznaniem.

Nazwy historycznych krain umieszczone w kompozycjach Juliusza Kossaka mają swoje uzasadnienie także bliższe biografii twórcy. Podróżował po majątkach ziemskich, przykładowo na Wołyniu i Podolu. Podczas wieloletnich wojaży mógł obserwować codzienność toczącą się w szlacheckich dworach, co znakomicie wykorzystał w swoich sentymentalnych, ale też mocno osadzonych w realiach, dziełach malarskich. Znając obyczaje i sposób funkcjonowania tamtejszej arystokracji, przyczyniał się także do kultywowania i wzmacniania polskości. Stąd tak wiele odwołań w jego malarstwie do rodzimych twórców. Dzieła Wincentego Pola były dla niego bardzo inspirujące.

Warto przypomnieć, że działalność ilustratorska Juliusza Kossaka należała do istotnych etapów w jego pracy twórczej. "Kłosy", "Tygodnik Ilustrowany" (którego zresztą działem artystycznym kierował przez cztery lata), ale też wydawnictwa książkowe, współpracowały chętnie z artystą. Do jego dorobku należą ilustracje do takich ikonicznych dla kultury polskiej utworów, jak "Konrad Wallenrod" Adama Mickiewicza czy "Ogniem i mieczem" Henryka Sienkiewicza.

Wartość kolekcjonerska tryptyku i dostępność w publicznej ofercie aukcyjnej warta jest zauważenia przez miłośników konwencji malarskiej artysty. Co ciekawe, w tym roku obchodzimy dwusetną rocznicę jego urodzin.

Bibliografia:

- Pol W., "Pieśń o ziemi naszej z ilustracjami Juliusza Kossaka", J. K. Żupański Poznań - J. K. Żupański & K. J. Henmann - Kraków, 1887
- Pol W., "Pieśń o ziemi naszej", Gebethner i Wolff, Kraków 1919.