Projekt IX

Prezentowany projekt tkaniny jest przykładem działalności artysty w obrębie sztuki użytkowej. Zachowane dwie części jedwabnego materiału z wzornictwem stworzonym przez artystę, znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.

nalepka z napisem l. d.: Władysław Strzemiński / Projekt IX 1948;

pieczęć z napisem p. d. (słabo czytelny): Projekt tkaniny / Łódź 5 VII. 1948

Potwierdzenie autentyczności Agencji Art Konsultant Pana Adama Konopackiego.

Praca posiada szkło muzealne.

Proweniencja:

– kolekcja prywatna, Polska

Bibliografia:

– „Władysław Strzemiński 1893–1952. W setną rocznicę urodzin”, kat. wyst., Muzeum Sztuki w Łodzi, red. J. Janik, Z. Karnicka, J. Ładnowska, Łódź 1994.

W 2016 roku w Centralnym Muzeum Włókiennictwa w Łodzi zaprezentowano projekt tkaniny sukienkowej. Projekty tkanin Władysława Strzemińskiego wzbogacają zbiory Muzeum Narodowego w Warszawie, Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, Staatsgalerie w Stuttgardzie i kolekcji prywatnych. Jednak dzieła te, podobnie jak ich projekty, pozostają unikatowe. W powojennym „Projekcie IX” artysta umieścił powtarzalne, regularne wzory, nawiązujące do motywów roślinnych. Tło w ciepłej tonacji kolorystycznej oraz dynamiczne linie dopełniają kompozycję pracy. Można w niej znaleźć, również ze względu na okres powstania, odwołania do obrazów solarystycznych. Tym samym, mistyczną koncepcję powidoków artysta urzeczywistnił na poziomie wzornictwa przemysłowego.

Rys historyczny
Tuż po wojnie, w 1945 roku, artysta nauczał w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi. Pracował również nad publikacją „Teoria widzenia”, która doczekała się wydania dopiero kilka lat po śmierci artysty w 1958 roku. W latach akademickich 1947–1949 Strzemiński wykładał na Wydziale Włókienniczym łódzkiej uczelni artystycznej (był też jednym z inicjatorów jej powstania w 1945 roku). Zajmował się wówczas m. in. tworzeniem projektów tkanin. „Projekt IX” powstał w lipcu 1948 roku. Wśród wydarzeń artystycznych, które były wówczas udziałem Strzemińskiego, warto wymienić choćby słynny projekt Sali Neoplastycznej w Muzeum Sztuki w Łodzi na zlecenie dyrektora Mariana Minicha czy ekspozycje w Warszawie (rysunki wojenne pokazane w Klubie Młodych Artystów i Naukowców), Wrocławiu (Wystawa Ziem Odzyskanych) i Katowicach (w Związku Zawodowym Polskich Artystów Plastyków). Co ciekawe, w tym czasie artysta wykładał również m. in. historię sztuki w łódzkiej szkole filmowej i współpracował z czasopismem „Wieś”, gdzie publikował artykuły z zakresu urbanistyki czy socjologii. W latach 1948–1949 powstają jedne z najbardziej rozpoznawalnych cyklów w twórczości artysty, czyli obrazy solarystyczne. W Łodzi, gdzie powstał opisywany projekt, artysta zamieszkał w 1931 roku. Po II wojnie światowej teoria funkcjonalnej sztuki Strzemińskiego bliska była założeniom socrealizmu. Przykładem tego są studia do obrazu „Żeńcy” czy litografie artysty z 1950 roku.

Druk i wzornictwo przemysłowe
Władysław Strzemiński dostrzegał w sztuce funkcję praktyczną, która miała się realizować w życiu społecznym. Będąc członkiem ugrupowań artystycznych „Blok” i „Praesens” głosił cele społeczne, jakie miały przyświecać działalności twórczej. Idee te realizował m. in. nauczając w szkole dla drukarzy czy tworząc projekty wzornictwa przemysłowego. Artysta w znaczący sposób przyczynił się również do unowocześnienia grafiki książkowej. Julian Przyboś wśród pomysłów Strzemińskiego w obszarze sztuki użytkowej wymieniał m. in. modernizację urbanistyczną Łodzi czy nowy kształt liter alfabetu. „Najwyższe wartości artystyczne były dla niego dobrem ogólnoludzkim, którego nie wolno zubożać. Zgodnie z tym przekonaniem, rolę artysty prawdziwie twórczego upatrywał w odkrywaniu nowych form, które mogłyby być w następstwie wykorzystane przez sztukę użytkową” – pisała Zofia Baranowicz. Szeroki zakres zainteresowań artysty obejmował również architekturę i projektowanie wnętrz. W sztuce użytkowej postulował położenie nacisku na nowoczesność, technikę, geometrię. Efektem działalności artysty miała być funkcjonalność użyteczna społecznie, a tym samym rezygnacja ze zdobnictwa, przeestetyzowania formy na rzecz jej obiektywizmu, racjonalności i standaryzacji. Założenia te były wdrażane podczas pracy Strzemińskiego i Kobro w Szkole Przemysłowo-Handlowej w Koluszkach. Co ciekawe, jak zauważa Irena Jakimowicz, w zakresie projektów przedmiotów użytkowych artysta podkreślał znaczenie „analizy linii architektonicznych budowy ludzkiej figury”. Kompozycja również w tym wymiarze miała tworzyć całość przemyślaną pod względem formy i linii. To analityczne podejście można odnaleźć w prezentowanym „Projekcie IX”, z systematycznie powtarzającym się układem motywów. Dla Strzemińskiego sztuka nie była kwestią przypadku czy subiektywnych odczuć. Traktował ją w sposób metodyczny i racjonalny, co nie stanowiło jednak idei samej w sobie, ale drogę do pełnego wykorzystania jej przez człowieka.