Wojciech Fangor

Urodzony 15 listopada 1922 roku w Warszawie, zmarł tamże w 2015 roku. Wojciech Fangor w czasie wojny (1940-44) studiował prywatnie u Tadeusza Pruszkowskiego i Felicjana Szczęsnego Kowarskiego, w 1946 roku otrzymał zaocznie dyplom w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

W latach 1953-61 był docentem w stołecznej ASP. W 1961 roku wyjechał z Polski, a od 1966 roku mieszkał w Stanach Zjednoczonych. W 1999 roku wrócił do Polski.

W 1951 roku otrzymał II nagrodę na 2. Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki w Warszawie za obrazy Lenin w Poroninie i Matka Koreanka. W roku 1957 roku uczestniczył w 2. Wystawie Sztuki Nowoczesnej w warszawskiej "Zachęcie", gdzie pokazał zrealizowaną wraz z Oskarem Hansenem i Stanisławem Zamecznikiem Kompozycję przestrzenną.

W 1958 roku wraz ze Stanisławem Zamecznikiem przygotował wystawę "Studium przestrzeni" w Salonie Nowej Kultury w Warszawie (był to pierwszy environment w Polsce).

Stypendysta Institute for Contemporary Art w Waszyngtonie (1962) i Ford Foundation w Berlinie Zachodnim (1964-65).

W latach 1965-66 wykładał w Bath Academy of Art w Corsham, Wiltshire w Anglii, w latach 1966-83 prowadził zajęcia w Farleigh Dickinson University, Madison, N.J. w Stanach Zjednoczonych, a w latach 1967-68 prowadził gościnne wykłady na wydziale architektury w Graduate School of Design, Harvard University, Cambridge, Massachusetts. W 1970 roku stworzył scenografię dla Martha Graham Dance Company. W 1978 roku otrzymał nagrodę Fundacji Alfreda Jurzykowskiego, a w 2003 nagrodę Ministra Kultury RP.

Tuż po wojnie Wojciech Fangor był twórcą kanonicznych dzieł malarskich socrealizmu, nieco później współtworzył Polską Szkołę Plakatu. W okresie 1953-61 wykonał około 100 plakatów i wiele rysunków do "Życia Warszawy". W malarstwie i w plakacie stosował podobne motywy plastyczne, operował monumentalną, mocną formą, syntetyczną i uproszczoną. Czasami socrealistyczne tematy nabierały w jego pracach karykaturalnej wymowy (Postacie, 1950).

Na początku lat 50. zaczął współpracować z architektami: Stanisławem Zamecznikiem, Oskarem Hansenem, Zbigniewem Ichnatowiczem i Jerzym Sołtanem. Stanisław Zamecznik zaszczepił Fangorowi świadomość przestrzeni jako tworzywa artystycznego. Wspólnie przygotowali wystawę "Studium przestrzeni" (1958), która była nowatorskim environment zbudowanym z obrazów optycznych Fangora. Obrazy te, jak wspomina sam artysta, powstały w wyniku przypadkowego odkrycia.

Fangor zamierzał namalować obrazy dwuwątkowe, tzn. takie, w których na tle układu form rozproszonych o niesprecyzowanych konturach miały być nałożone znaki figuratywne (twarze, ręce itp.). Po namalowaniu tła artysta odkrył, że działają one bardzo dziwnie na przestrzeń przed obrazem, którą zmieniały i uaktywniały. Powstała iluzja przestrzeni, rozwijająca się od obrazu w kierunku widza. Artysta zrezygnował z uzupełniania płócien elementami figuratywnymi, a swoje odkrycie nazwał później "pozytywną przestrzenią iluzyjną".

Na "Studium przestrzeni" składało się 20 płócien różnych formatów. Tylko cztery z nich zawisły na ścianach, reszta została ustawiona na sztalugach. Na wystawie tej nie chodziło o poszczególne obrazy, ale o zależności między nimi. Przez wybór drogi między obrazami widz stawał się współautorem dzieła, które nie było zamkniętą strukturą, ale systemem otwartym. "Studium przestrzeni" było dziełem nowatorskim i wyprzedzającym swój czas, klasycznym environment ze wszystkimi właściwościami, jakie ten rodzaj działania artystycznego miła w przyszłości wykształcić.

Oprócz "Studium przestrzeni" Fangor i Zamecznik zrobili jeszcze dwie inne wystawy poświęcone przestrzeni: w 1959 roku w Stedelijk Museum i w tym samym roku przed gmachem "Zachęty" w Warszawie. Obrazy z charakterystycznymi kołami i falami o niewyraźnych, zamglonych krawędziach, wywołujące efekty optyczne zbliżone do tych, jakimi operowała sztuka op-artu, dominowały w twórczości Fangora do połowy lat 70.. Fangor tworzył obrazy i instalacje przestrzenne, w których eksploatował twórczo "iluzyjną przestrzeń pozytywną".

Po kilku latach spędzonych na podróżowaniu po Europie Fangor osiedlił się w USA. W 1970 roku miał, jako jedyny jak dotychczas polski artysta, indywidualną wystawę w nowojorskim Muzeum Solomona Guggenheima. Pokazał tam 37 płócien, prekursorskich dla zachodnich op-artowskich poszukiwań.

W połowie lat 70. artysta powrócił do malarstwa figuratywnego (studia przestrzenne wnętrz, prace typu "obraz w obrazie"), a także namalował serię obrazów opartą na przekazie telewizyjnym, w których wykorzystał efekty wizualne typowe dla tego medium. Artysta wykonał wiele zdjęć ekranu telewizyjnego, które służyły mu później przy malowaniu obrazów. W obrazach "telewizyjnych" Fangor odtwarzał ujęcia z ekranu telewizora w postaci masy niezróżnicowanego koloru, trochę przypominające plakaty, aby potem przełamać obraz siatką kropek - pikseli, uzyskując w ten sposób pointylistyczną, rozedrganą fakturę.

Od połowy lat 80. Fangor komponował obrazy włączając w nie fragmenty scen, postaci i przedmiotów, często będące cytatami z innych obrazów znanych z historii sztuki lub przemalowane z ilustrowanych magazynów.