Rafał Malczewski

W Wiedniu studiował architekturę, agronomię i filozofię. Pierwszym nauczycielem malarstwa był jego ojciec, Jacek Malczewski.

Artysta doskonale sprawdzał się w tematyce pejzażowej, szczególnie tej ukazującej widoki górskie (np. z rejonu Podhala). Pejzaże Malczewskiego charakteryzują się nadrealnością i żywą kolorystyką. Dostrzega się w nich podobieństwo do malarstwa metafizycznego czy sztuki Carlo Carry. 

W początkach swojej artystycznej drogi widać wpływ malarstwa wybitnego ojca. Następnie artysta czerpał z osiągnięć futuryzmu, kubizmu czy ekspresjonizmu. W latach 30. stworzył cykl pejzaży inspirowanych pobytem na Górnym Śląsku i Śląsku Cieszyńskim. Wyróżniały się one elementami industrialnymi (kopalnie, huty, cynkownie), typowymi dla tego regionu, ujętymi w ciemnej, posępnej kolorystyce. Artysta w mistrzowski sposób opanował również technikę akwareli, którymi wykonywał motywy pejzażowe z Tatr i Beskidów. Stworzył ich ponad tysiąc. Rafał Malczewski w swoich obrazach zajmował się również tematyką sportową i motywem martwej natury (szczególnie kwiatów).

Artysta mocno związany był z Zakopanem, gdzie w okresie międzywojennym (lata 1917-1939) aktywnie uczestniczył w życiu artystycznym miasta (m. in. był członkiem Towarzystwa Sztuka Podhalańska i wykonywał projekty scenograficzne dla Teatru Formistycznego). Pisał felietony o kulturze miasta, malował, uczestniczy w wystawach artystycznych, tworzy scenografię do spektakli Witkacego. Malczewski planował nawet stworzyć „Artkom”, czyli ogólnopolski dom dla artystów.

W 1917 roku Malczewski przeżył wypadek podczas wspinaczki na Zamarłą Turnię w Tatrach. Towarzyszący mu przyjaciel – Stanisław Bronikowski odpadł od ściany i poniósł śmierć na miejscu. Dla malarza była to trauma, która spowodowała, że zaprzestał wspinaczki.

Artysta zajmował się literaturą. Był autorem słuchowisk radiowych i scenarzystą filmu „Biały ślad” w reżyserii Adama Krzeptowskiego. Wydał kilka książek o tematyce górskiej („Narkotyk gór”, „Tatry i Podhale”, „Góry wołają”, „Pępek świata. Wspomnienia o Zakopanem”).

Wiele podróżował, np. do Francji, Hiszpanii, Portugalii, Stanów Zjednoczonych.

W latach 30, malarstwo Rafała Malczewskiego zdobyło duże uznanie. W tym czasie rozpoczął również swoją karierę międzynarodową. Po wybuchu II wojny światowej zamieszkał w Brazylii (malował tam pejzaże Rio de Janerio, Kurtyby i Parany). W Kanadzie zamieszkał w 1942 roku. Pracował dla Canadian National Railways i Pacific National Railways, dla których wykonywał reklamujące te firmy akwarele. Za granicą artysta pisał artykuły i felietony (np. w londyńskich „Wiadomościach”).

W wyniku udaru mózgu w 1957 roku i związanego z nim częściowego paraliżu, Malczewski nie mógł prowadzić działalności artystycznej. Dwa lata później artysta przyjechał do ojczyzny. Wizyta ta była dla Malczewskiego trudna. Sytuacja panująca w kraju, zniszczenia powojenne, jakie artysta zobaczył w Polsce odcisnęły mocne piętno na zdrowiu artysty i jego kondycji psychicznej. Po powrocie do Kanady artysta czuł się źle. Nie był w stanie malować ani pisać. W roku 1965 Rafał Malczewski umarł w Montrealu.

Rafał Malczewski należał do Stowarzyszenia Artystów Polskich Rytm. Artysta wielokrotnie prezentował swoje prace. Jego debiut wystawowy miał miejsce w 1924 roku, kiedy wspólnie z Witkacym wystawił swoje dzieła w Salonie Czesława Garlińskiego w Warszawie. Indywidualne ekspozycje prac Malczewskiego miały miejsce m. in. w Zakopanem, Warszawie, Montrealu i Waszyngtonie. Wystawiał w wielu miastach Europy i świata, w tym w Pradze, Wiedniu, Hadze, San Francisco, Los Angeles, Moskwie, Montrealu.

Artysta zdobył wiele wyróżnień, np. złoty medal na Międzynarodowej Wystawie Sztuka i Technika w Paryżu w 1937 roku czy złoty wawrzyn Polskiej Akademii Literatury (1937 rok).