Stanisław Wyspiański

Artystyczne uzdolnienia posiadał być może po ojcu Franciszku, który zajmował się rzeźbą. Po śmierci matki i z powodu problemów alkoholowych ojca, jako jedenastoletni chłopiec zamieszkał z rodziną ciotki. Tam miał kontakt z wybitnymi krakowskimi artystami i uczonymi oraz patriotycznymi ideami, które niewątpliwie wpłynęły na postawę i światopogląd przyszłego twórcy.

Wyspiański edukację pobierał w gimnazjum św. Anny, gdzie zaprzyjaźnił się z Józefem Mehofferem, Lucjanem Rydlem czy Stanisławem Estreicherem, a potem w Szkole Sztuk Pięknych u Jana Matejki i na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Poza granicami kraju studiował w paryskiej Akademii Colarossi. Jako student pracował przy renowacji Kościoła Mariackiego, a w latach 1888-1889 podróżował po Galicji i Kielecczyźnie, pomagając przy inwentaryzacji, opisywaniu zabytków oraz wykonując liczne ich szkice. Zwiedził także wiele europejskich miast m. in. Mediolan, Wiedeń, Padwę.

Artysta początkowo malował w technice olejnej, jednak to w pastelu okazał się prawdziwym mistrzem. Malował wizerunki dzieci, portrety (w tym bohemy artystycznej Krakowa; nie tworzył ich na zamówienie, ale według indywidualnych wyborów), kompozycje symboliczne, nastrojowe pejzaże (np. widoki z okna pracowni).

Działalność Wyspiańskiego była niezwykle szeroka i różnorodna. Do kanonu literatury weszły jego dramaty: „Wesele”, „Warszawianka”, „Noc listopadowa”, „Wyzwolenie”, do których stworzył scenografię i kostiumy. Pisał także wiersze, libretta oper i przekłady. W swoich utworach literackich często odwoływał się do mitologii, wzbogacał je licznymi symbolami.

Do zasług artysty zalicza się zreformowanie układu graficznego książki, projekty polichromii i witraży (zrealizowane istnieją w Kościele Franciszkanów w Krakowie), w tym przebudowy wzgórza wawelskiego (Akropolis). Wyspiański, współpracując ze Stanisławem Przybyszewskim, pełnił także funkcję kierownika artystycznego czasopisma „Życie”. Jego zainteresowania obejmowały także projektowanie mebli (m. in. dla T. Boya-Żeleńskiego) i wyposażenia wnętrz (np. dla Towarzystwa Lekarskiego w Krakowie).

Artysta prowadził katedrę malarstwa religijnego na krakowskiej ASP, współpracował z Teatrem Miejskim w Krakowie. Był także jednym z założycieli TAP „Sztuka” oraz należał do stowarzyszenia Polska Grupa Stosowana.

Swoje obrazy artysta pokazywał w lwowskim i krakowskim TPSP oraz TZSP w Warszawie.