Victor Vasarely

Wybitny, węgiersko-francuski artysta, jeden z czołowych przedstawicieli sztuki współczesnej, prekursor ruchu op-art. Autor dzieła uważanego za pierwszy przykład tej sztuki – „Zebry” z 1930 roku. Wielka sława i uznanie jakie zyskał, zapewniły mu trwałe miejsce w historii. Początkowo studiował medycynę na Uniwersytecie w Budapeszcie. Po dwóch latach, w 1927 roku, rozpoczął naukę w prywatnej szkole artystycznej Podolini-Volkmann.

Na przełomie 1928 i 1929 roku zapisał się do szkoły Sándora Bortnyika – węgierskiego malarza i grafika, której propagował idee Bauhausu (nazwa ta dotyczyła uczelni artystyczno-rzemieślniczej w Weimarze oraz kierunku architektonicznego w obrębie niemieckiego modernizmu, głoszącego m. in. funkcjonalizm, połączenie techniki ze sztuką czy znaczącą rolę czynników społecznych w architekturze i projektowaniu). Wywarły one znaczący wpływ na twórczość młodego artysty. Zwrócił wówczas uwagę na sztukę abstrakcyjną i konstruktywizm, bliska stała mu się idea sztuki odpowiadającej na potrzeby społeczeństwa industrialnego.

W 1929 roku powstały istotne dla malarstwa Vasarel’ego prace “Blue Study” i “Green Study”. Rok później poślubił koleżankę ze studiów Claire Spinner oraz zamieszkał w Paryżu. Podjął pracę jako konsultant kreatywny i grafik w agencji reklamowej Havas i popularnej drukarni Draeger. Od 1929 do 1946 datuje się wczesny, graficzny okres twórczości Victora Vasarely. Obejmował on zainteresowanie abstrakcja kinetyczną, perspektywą, światłocieniem, fakturą. Powstały w tym czasie m. in. „Girl-Flower” (1934 r.) i „Chess Board” (1935 r.).

Motywy pejzażowe i autoportrety pojawiają się w malarstwie artysty między 1935 i 1947 rokiem. Naznaczone były wpływem surrealizmu i kubizmu, głównych kierunków artystycznych tego czasu. Niemniej jednak Vasarely już wówczas wykazywał tendencje do schematyzacji i uproszczeń. Podczas pobytu w Belle-Isle i we francuskim Gordes, artysta skupił się na abstrakcji i geometryzacji form. Interesującymi pracami z lat 50-tych były przykładowo rysunki przedstawiające popękane kafelki na stacji paryskiego metra Denfert-Rochereau czy „Homage to Malevitch” (Hołd Malewicza).

Między 1948 i 1958 rokiem artysta stosował kontrastowe zestawienia kolorów i zasady aksonometrii, które dawały ciekawe efekty kompozycyjne. W tak zwanym czarno-białym okresie (1954-1960) wykonywał grafiki. Zainteresowania artysty obejmowały również fotografię. Vasarely, obok Duchampa, Herbina, Man Raya wystawiał w paryskiej Denise René Gallery. W 1955 roku opublikował „Manifeste Jaune”, w którym zawarł ważne pojęcie „kinetycznej plastyczności”.

Rozwijał swoją twórczość w obrębie sztuki kinetycznej, zagadnień ruchu, geometryzacji kształtów. W malarstwie stosował złudzenia optyczne, które miały charakter prekursorski. Początkowo w czerni i bieli, następnie z wykorzystaniem np. dwukolorowych elementów kolorystycznych (od 1960 roku). W efekcie kompozycja stawała się dynamiczna, imitowała ruch. Vasarely był pomysłodawcą „Alphabet Plastique”, czyli stworzenia uniwersalnego języka sztuki. Sama idea wywodziła się od malarzy abstrakcjonistów z początku XX wieku. Vasarely zmieniał kształty i kolory, stosował ogromną ilość kombinacji, tworzył iluzję. Wykorzystywał nowe technologie, inspirował się teorią percepcji Gestalt (rozumianą również jako forma psychoterapii).

W 1965 roku artysta uczestniczył w wystawie „Responsive Eye” w Museum of Modern Art w Nowym Jorku, która w szczególny sposób poświęcona była sztuce optycznej – „sugestii ruchu bez rzeczywistego ruchu”. Wówczas został uznany twórcą op-artu. Artysta eksperymentował w obrębie ruchu i percepcji, np. deformując linie, odkształcając elementy kompozycji, wykorzystując kształty kuliste, pulsowanie linii. W roku 1976 powstała Fundacja Victora Vasarely w Aix-en-Provence we Francji. W Budapeszcie ma swoją siedzibę muzeum artysty.