Henryk Stażewski

W latach 1913-1919 kształcił się w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. Związany był z pierwszym polskim ugrupowaniem awangardowym założonym w 1917, nazwanym Ekspresjoniści Polscy, później przemianowanym na Formiści. Zadebiutował w roku 1920, kiedy to wraz z formistami zaprezentował swoje prace w warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych. Od tego czasu regularnie uczestniczył w polskich i zagranicznych wystawach. Wziął udział m.in. w Wystawie Nowej Sztuki w Wilnie i Międzynarodowej Wystawie Nowej Sztuki w Łodzi. Wydarzenia te zainicjowały ruch konstruktywistyczny w Polsce.

Stażewski był członkiem oraz publicystą grup "Blok", "Praesens" oraz "a.r.". Należał do ugrupowań międzynarodowych takich jak "Cercle et Carré" i "Abstraction-Création". Został współzałożycielem Koła Artystów Grafików Reklamowych oraz współorganizatorem zbiórki dzieł artystów międzynarodowej awangardy przeznaczonych dla Muzeum Sztuki w Łodzi. Pierwsza wystawa indywidualna twórcy odbyła się w roku 1933 w Instytucie Propagandy Sztuki w Warszawie.

W wyniku II wojny światowej ogromna część artystycznego dorobku Stażewskiego została zniszczona. Pierwsza powojenna ekspozycja jego dzieł odbyła się w roku 1955 w Klubie Związku Literatów w Warszawie. Po wojnie artysta nawiązał współpracę z Klubem Młodych Artystów i Naukowców oraz awangardową Galerią Krzywe Koło w Warszawie. W roku 1965 był jednym z inicjatorów założenia galerii Foksal.

Już wczesne prace Stażewskiego o kubizujących formach przejawiają silne tendencje awangardowe. Późniejsza, konstruktywistyczna faza twórczości wyraźnie zainspirowana została teorią unizmu głoszoną przez Władysława Strzemińskiego. Przejawiała się ona w m.in. fakturowym zróżnicowaniu pól monochromatycznego płótna. Architektoniczne kompozycje Strzemińskiego dały początek pracom poddającym analizie relacje figury i tła. Stopniowo abstrakcyjne obrazy uwolniły się z rygorów konstrukcyjnych na rzecz czystych plam barwnych uniezależnionych od dynamicznych linii. Następnie w twórczości artysty skrystalizował się nurt figuratywny, obfitujący w pejzaże, portrety i martwe natury. Z kolei prace z późnego okresu wpisują się w ramy abstrakcji geometrycznej, wyrażając przekonania artysty o uniwersalizmie geometrii.

Istotne miejsce w twórczości Stażewskiego zajmują reliefy, którym poświęcił wiele lat swojej działalności artystycznej. Początkowo budowane były z elementów nawiązujących do form organicznych, tworzących luźne struktury o intensywnej kolorystyce i efektach optycznej wibracji. Z czasem w pracach uwidacznia się silna fascynacja bielą powiązana z rozważaniami na temat neutralności formy. W późniejszym okresie powstają także wielowymiarowe reliefy miedziane a także malowane reliefy charakteryzujące się występowaniem nieoczekiwanych zakłóceń zasad rytmu geometrycznych układów.