Leon Wyczółkowski ,,Alina''
Leon WYCZÓŁKOWSKI (1852-1936) „Alina”, 1880, olej/płótno, 93,5 x 138,7 cm, sygn. i dat. p. d.: "Leon Wyczółkowski / 1880 r / Kraków"
na odwrocie nalepki:
- (częściowo czytelna): .PRZYJ. SZTUK PIĘKN. W KRAKOWIE / nr. 137 / Autor Wyczółkowski Leon / Tytuł dzieła Alina / Rodzaj dzieła olej Wym: 92 x 135 / Podpis autora Sygnatury.;
- Muzeum Narodowe w Krakowie / Wystawa „Leon Wyczółkowski (1852-1936) w 150. rocznicę urodzin artysty” / Alina, ok. 1880 / Olej, płótno / Kolekcja prywatna;
- Leon Wyczółkowski / Alina / własność prywatna; Kraków / MNP – nr prot.: 31/7257/2010 / Wystawa „Dzieje Pracowni”; Poznań;
na blejtramie opisy:
- MN
Obraz wystawiany:
- Salon Krywulta, Warszawa, 1880
- „Leon Wyczółkowski (1852-1936) w 150. rocznicę urodzin artysty”, Muzeum Narodowe w Krakowie, 2002-2003
- „Dzieje Pracowni”, Muzeum Narodowe w Poznaniu
Przykładowa literatura:
- „Tygodnik Ilustrowany”, 1880, nr 239, s. 55
- „Sztuki Piękne. Miesięcznik poświęcony architekturze, rzeźbie, malarstwu, grafice i zdobnictwu. Organ Polskiego Instytutu Sztuk Pięknych”, Kraków, Wydawnictwo Polskiego Instytutu Sztuk Pięknych, Nakład Drukarni Narodowej w Krakowie, rocznik pierwszy, październik 1924 - wrzesień 1925, tom 2/2, s. 351-352
- „Sztuki Piękne. Miesięcznik poświęcony architekturze, zdobnictwu, malarstwu, rzeźbie, grafice”, Kraków-Warszawa, Wydawnictwo Polskiego Instytutu Sztuk Pięknych, Nakład Drukarni Narodowej w Krakowie, rok ósmy, 1932, s. 176
- „Wyczółkowski”, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych , Kraków, czerwiec-lipiec 1932, s. 4, poz. 1
- „Leon Wyczółkowski. Wystawa obrazów i grafiki w setną rocznicę urodzin artysty 1852-1952, Muzeum Narodowe, Kraków, czerwiec-lipiec 1952, Pałac Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, s. 21, poz. 5, tabl. 2 (il. cz-b.), s.10
- Tadeusz Dobrowolski „Nowoczesne malarstwo polskie”, tom II, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Kraków 1960, s. 240
- Tadeusz Dobrowolski „Sztuka Młodej Polski”, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1963, s. 206
- Wiesław Juszczak „Teksty o malarzach. Antologia polskiej krytyki artystycznej 1890-1918”, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1976, s. 70, 77
- Jerzy Malinowski „Leon Wyczółkowski”, Wydawnictwo Ryszard Kluszczyński, Kraków 2002, wydanie II, s. 8
- „Leon Wyczółkowski 1852-1936. W 150 rocznicę urodzin artysty”, Muzeum Narodowe, Kraków 2002, s. 5, s. 6 (il. barwna)
- Krystyna Kulig-Janarek, Wacława Milewska „Leon Wyczółkowski 1852-1936. W 150 rocznicę urodzin artysty”, Muzeum Narodowe, Kraków 2003, s. 11, s. 39, s. 75 (il. barwna)
- Anna Bernat „Leon Wyczółkowski [1852-1936]”, Edipresse Polska, Warszawa 2006, s. 18, 90
Muzealnej klasy obraz stanowi malarską ilustrację do dramatu „Balladyna” Juliusza Słowackiego. Przedstawione w ujęciu fantastycznym dzieło powstało pod wpływem sugestii znanego malarza, a później świętego Kościoła katolickiego - Adama Chmielowskiego (Brata Alberta). Wyczółkowski i Chmielowski nawiązali bliższą znajomość podczas pobytu we Lwowie w 1879 roku.
W centralnej przestrzeni obrazu znajduje się ciało pięknej dziewczyny leżące na łące wśród kwiatów i krzaków malin. Wyczółkowski z niezwykłą subtelnością przedstawił postać Aliny. Bladość jej twarzy koresponduje z bielą sukni, jednocześnie kolorystycznie kontrastując ze stonowaną zielenią i ciemnymi barwami dominującymi w obrazie. Nastrój baśniowości artysta wydobył poprzez motyle unoszące się nad głową martwej dziewczyny. Symbolizują one duszę i jednocześnie kruchość życia. Bezpośrednim nawiązaniem do dramatu Słowackiego jest narzędzie zbrodni Balladyny – nóż leżący nieopodal dzbanka z wysypanymi malinami.
To druga wersja tego motywu. Pierwowzór znacząco różni się zarówno sposobem przedstawienia głównej bohaterki, jak i bardziej realistycznym ujęciem sceny.
Prezentowany obraz „Alina” został namalowany w stosunkowo wczesnym okresie życia artysty. Jednocześnie można go traktować jako dzieło powstałe na przełomie artystycznych etapów w twórczości malarza. Lata 70. XIX wieku to okres edukacji, początkowo w Klasie Rysunkowej w Warszawie (u Rafała Hadziewicza i Wojciecha Gersona), następnie w Monachium (u Aleksandra Wagnera) i wreszcie u Jana Matejki.
W baśniowej wersji „Aliny” można dostrzec nawiązania do obrazów Johna Everetta Millaisa „Ofelia” z 1852 roku czy Paula Delaroche „Męczennica chrześcijańska” z 1855 roku. Obraz ten zajmuje wyjątkowe miejsce w dorobku malarza. W podobnej konwencji fantastycznej nie został powtórzony przez artystę. Inspiracje „Balladyną” Słowackiego już w sylwestra 1876 roku zaowocowały szkicem ołówkowym zabitej Aliny. Co ciekawe, motyw ten pojawia się w innym dziele malarza zatytułowanym „Obrazek, jakich wiele” z 1883 roku. Scena rodzajowa przedstawia młodą parę przyglądającą się wizerunkowi Aliny w ujęciu fantastycznym. Temat z dramatu Słowackiego pojawia się w twórczości Wyczółkowskiego dopiero w 1930 roku.
Proweniencja opisywanej „Aliny” obejmuje m. in. lwowską rodzinę wydawców i księgarzy – Altenbergów, krakowskiego lekarza L. Ocetkiewicza czy Czesława Kiełbińskiego – artystę, rzeczoznawcę sztuki, współpracującego ze Stanisławem Szukalskim i Szczepem Rogate Serce.
Polski Dom Aukcyjny Wojciech Śladowski