Najnowsza kolekcja marzec 2014 – Malczewski, Karpiński, Nowosielski...

Alfons Karpiński (1875-1961)
„Paryżanka”
1909 r., olej/płótno naklejone na tekturę, wym.: 55 x 40 cm, sygn. p.d.: „a.karpiński.Paryż 09″. Na odwrocie napis: „Ruch na ulicy wParyżu/1908/mal./a.karpiński/w Paryżu”
 
Prezentowana scena rodzajowa rozgrywająca się na paryskiej ulicy jest doskonałym przykładem talentu malarskiego Alfonsa Karpińskiego. Praca powstała w okresie, kiedy artysta przebywał w Paryżu. Rok po ukończeniu Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu (jego nauczycielem był m. in. K. Pochwalski), w 1908 roku, przez okres czterech lat przebywał w stolicy Francji. Tam uzupełniał swoją wiedzę w pracowni H. Martina i H. Anglady. „Paryżankę” można zaliczyć do pierwszego okresu twórczości Alfonsa Karpińskiego, w którym jak czytamy w Słowniku Artystów Polskich: „malował sceny rodzajowe z okolic Bronowic, widoki miejskie z Monachium i Paryża”. Od 1909 roku, czyli daty powstania omawianej pracy, artysta uczestniczył w wystawach grupy Secesja w Wiedniu, w Hodoninie na Morawach i w Monachium. Dwa lata po namalowaniu obrazu Karpiński rozpoczął trwającą rok pracę nauczyciela rysunku na Wyższych Kursach dla Kobiet im. A. Baranieckiego w Krakowie. W latach 1911-18 artysta wchodził również w skład dyrekcji Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie.

Jacek Malczewski (1854-1929)
„Chłopiec”
olej/płótno, wym.: 27,5 x 42,5 cm
Na odwrocie orzeczenie autentyczności prof. dr Feliksa Kopery z 1949 roku.

Pejzaże stanowią ważny motyw w twórczości Malczewskiego. Artysta, który część dzieciństwa spędził w rodzinnym, wiejskim majątku Wielgiem, miał do krajobrazu szczególny sentyment. Adam Lada-Cybulski wyraził nawet opinię, że Malczewski jest „jednym z największych pejzażystów polskich i jednym w ogóle z tych rzadkich artystów, którzy przyrodę traktować umieją subiektywnie”. Jednocześnie podkreślał, że „pejzaż istnieje u niego przeważnie tylko dla człowieka”. Rzeczywiście, często na obrazach artysty z motywem krajobrazowym pojawiają się dwie lub trzy postaci, niekiedy ubrane w fantazyjne stroje. Wśród widoków krajobrazowych pojawiają się nie tylko te z polskiej wsi, ale również pejzaż miejski. Obrazy z lat 1904-1905 często przedstawiają również zakola Wisły. W prezentowanej pracy Malczewski umieścił postać chłopca stojącego na łące.

Alfons Karpiński (1875-1961)
„Karuzela”
technika mieszana, ołówek, pastel, gwasz/tektura, wym.: 45 x 55 cm, sygn. l.d.: „a karpiński”.
Na odwrocie naklejka Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie

Abraham Neumann (1873-1942)
„Dworek latem”
1910 r., olej/płótno, wym.: 78 x 66 cm, sygn. i datowany l.d.: „A. Neumann/1910.”

„Dworek latem” jest pięknym przykładem talentu Abrahama Neumanna. Seweryn Gottlieb w monografii malarza pisał o artyście, że jest „niepospolitym kolorystą, toteż każdy robiony przezeń temat malarski tworzy jednolitą w sobie, organicznie związaną całość i to całość bajecznie łudzącą swą trójwymiarowością”. W prezentowanej pracy można dostrzec potwierdzenie tej opinii. Neumann w mistrzowski sposób operował światłem i kolorem. Podobnie jak u Stanisławskiego, ogromne miejsce w jego twórczości zajmował pejzaż, który w doskonały sposób potrafił przedstawiać o różnych porach dniach i roku. W „Dworku latem” widać także pojawiające się w jego malarstwie jaskrawe zestawienia kolorów. W roku powstania obrazu artysta uczestniczył w wystawie zbiorowej w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie i Powszechnej Wystawie Sztuki Polskiej.

Jerzy Kossak (1886-1955)
„Pogoń”
1939 r., olej/płyta, wym.: 55 x 80,5 cm, sygn. l.d.: „Jerzy Kossak/1939″
 
 
Pełen dynamizmu obraz Jerzego Kossaka, przedstawiający scenę pościgu za sowieckim żołnierzem, powstał w trudnym momencie historycznym. W scenach batalistycznych, „w atmosferze zagrożeń wojennych obrazy Jerzego umacniały ducha, pobudzały dzielność żołnierską”, jak pisał Kazimierz Olszański. Jednak już w latach okupacji tematyka ta, ze względu na sytuację polityczną była mocno ryzykowna, a przez to artysta rzadko do niej sięgał. Wówczas dominowały w jego malarstwie głównie sceny rodzajowe i z polowań. „Pogoń”, namalowany w roku rozpoczęcia działań wojennych, jest więc interesującym, jednym ze stosunkowo nielicznych przykładów tematyki żołnierskiej z 1939 roku.

Bronisława Rychter-Janowska (1868-1953)
„Rzym”
1913 r., olej/tektura, wym.: 24 x 34 cm, sygn. i datowany l.d.: „Rzym 1913/B. Rychter-Janowska”. Na odwrocie nalepka
 
Prezentowana praca nawiązuje do włoskich podróży artystki. Malarka wielokrotnie odwiedzała Italię (np. w 1904 roku studiowała przez kilka tygodni we Florencji w Instituto di Belle Arti). Można więc przypuszczać, że rejon ten darzyła sporą sympatią. Rok przed powstaniem „Rzymu” Bronisława Rychter-Janowska znajdowała się w Rozdole k. Żydaczowa w posiadłości Karola i Małgorzaty Lanckorońskich, gdzie udzielała lekcji rysunku ich córkom. Tego roku udała się również do Pragi, gdzie na wystawie zaprezentowała swoje makaty. W Rzymie znajdowała się od września 1912 roku przez okres dwóch lat. Pracowała jako nauczycielka rysunku i malarstwa. Pisała również korespondencje i felietony do Gazety lwowskiej z cyklu „Listy z Rzymu”. W roku powstania omawianego obrazu, malarka zorganizowała w Rzymie wystawę obrazów olejnych i makat (makatę „Powrót z kościoła” przekazała w prezencie papieżowi Piusowi X). Ekspozycja odbyła się w hotelu Excelsior. W 1914 wróciła do Polski, dokładniej do Starego Sącza. Po wybuch I wojny światowej, Rychter-Janowska kierowała pracą Czerwonego Krzyża. Kontynuowała także swoje podróże: w 1914 roku przebywała w Wiedniu i Mariazell w Austrii.

Alfons Karpiński (1875-1961)
„Róże o zmroku”
1921 r., olej/tektura, wym.: 47 x 34 cm w św. p-p., sygn. l.d.: „a. karpiński/1921″. Na odwrocie naklejka TPSP w Krakowie z 1949 roku, nalepkaz napisem: „AKarpiński/Róże w zmroku-/wł.pr.” oraz napisy ołówkiem
 
Martwe natury to jedne z najbardziej charakterystycznych tematów w malarstwie Alfonsa Karpińskiego. Szczególnie po 1920 roku, jak podaje Słownik Artystów Polskich motywem „jego dzieł staje się wnętrze mieszkalne i – bardzo często – kwiaty”. „Róże o zmroku”, namalowane w 1921 roku doskonale wpisują się w ten etap twórczości artysty. W okresie powstania obrazu Karpiński sprawował funkcję wiceprezesa Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. „Róże o zmroku” powstały również rok przed ponownym wyjazdem do Paryża. Artur Schroeder pięknie pisze o zamiłowaniu malarza do tej tematyki: „Karpiński lubił […] malować kwiaty. Odczuwa ich miękkość, kruchość ich łodyg, delikatność płatków i niemal ich woń”. Prezentowana praca potwierdza wrażliwość artysty na piękno natury.

Lea von Littrow (1860-1914?)
„Pejzaż z Dalmacji”
olej/płótno, wym.: 70 x 140 cm, sygn. p.d.: „Leo Littrow”
 
Pejzaże marynistyczne są typowe dla twórczości Lei von Littrow. Artystka szczególnie upodobała sobie nadmorskie wybrzeża Morza Śródziemnego. „Pejzaż z Dalmacji”, a więc ze wschodniego wybrzeża Adriatyku, jest przykładem jej malarskiego talentu. Artystka była znana z doskonałego operowania światłem, wrażliwości na piękno natury i jej subtelnego przedstawiania na płótnie.

Jerzy Nowosielski (1923-2011)
„Święty Mikołaj”
gwasz, technika mieszana/papier, wym.: 24,8 x 20 cm w św. p-p., sygn. p.d.: „J. Nowosielski”
 
Dla Jerzego Nowosielskiego ikony stanowiły ważny element twórczości. Malarz został wychowany w tradycji prawosławnej, co z pewnością zaważyło na jego artystyczne wybory. Ogromną rolę w życiu Nowosielskiego odegrała wizyta w Muzeum Ukraińskim we Lwowie, gdzie po raz pierwszy zetknął się z ikonami: „ustawiła mnie ona, jak się to mówi, na całe życie”, wspominał malarz. Przez kilka miesięcy Nowosielski przebywał również w Ławrze św. Jana Chrzciciela, gdzie dodatkowo uzupełniał swoja wiedzę z zakresu ikonopisania. Ikony towarzyszyły więc artyście niemal od początku jego artystycznej drogi. Nowosielski, jak opisuje Jerzy Madeyski, „przez długi czas uznawał stosowanie środków wyrazu klasycznej ikony za panaceum na wszelkie trudności i zagadnienia malarskie. Transponował jej warsztat i świadomość plastyczną na twórczość tematycznie odległą ściśle sakralnemu malarstwu bizantyjskiemu”. Nowosielski nie był bowiem zwolennikiem kategorycznego podziału na malarstwo świeckie i religijne. „Święty Mikołaj” jest interesującym przykładem inspiracji malarza sztuką ikony. Jest zarazem współczesną interpretacją tradycyjnej sztuki ich malowania.

Jerzy Nowosielski (1923-2011)
„Akt”
ołówek/papier, wym.: 19 x 12,3 cm w św. p-p., sygn. p.d.: „J.N.”
 
Akty Jerzego Nowosielskiego stanowią jedne z najbardziej typowych tematów w jego twórczości. Artysta zachwycał się kobiecym ciałem i kobietą w ogóle, która w jego mniemaniu łączyła w sobie sferę sacrum i profanum, cielesność z mistycyzmem. W jego twórczości pojawiają się m. in. wizerunki gimnastyczek czy robotnic. Prezentowana praca rysunkowa jest przykładem postrzegania kobiecego ciała przez artystę.

Noty Biograficzne:

1. Alfons Karpiński urodził się w 1875 roku w Rozwadowie koło Tarnobrzega, zmarł w 1961 roku w Krakowie. Był studentem Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie. Jego nauczycielami byli m. in. Florian Cynk, Izydor Jabłoński, Władysław Łuszczkiewicz czy Leon Wyczółkowski. Kształcił się także w Monachium (u Antona Ažbégo), Wiedniu (u Kazimierza Pochwalskiego) i Paryżu. W twórczości Karpińskiego pojawia się głównie portret kobiecy, utrzymany w pastelowych barwach i gładkiej fakturze, który przyniósł mu dużą popularność. W swoich obrazach uwieczniał także martwe natury z kwiatami, wizerunki psów i kotów, pejzaże, sceny z podkrakowskiej wsi. Był grafikiem i ilustratorem, projektował dekoracje do występów kabaretowych. Karpiński związany był z Krakowem i środowiskiem „Zielonego Balonika”. Należał do Grupy Zero, Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”, wiedeńskiego stowarzyszenia „Secesja” czy Grupy Zachęta. Jego prace wystawiano na licznych pokazach w kraju i za granicą. Odbył podróże do Włoch i Londynu. Talent artysty był wielokrotnie dostrzegany i nagradzany (otrzymał choćby złoty medal za całokształt twórczości na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w roku 1929). Karpiński w okresie I wojny światowej odbył służbę w armii austriackiej.

2. Jacek Malczewski urodził się w 1854 roku w Radomiu, zmarł w roku 1929 w Krakowie. Był inicjatorem i głównym przedstawicielem symbolizmu w polskim malarstwie na przełomie XIX i XX wieku. Początkowo uczył się rysunku pod opieką L. Piccarda, a także jako wolny słuchacz uczęszczał do klasy W. Łuszczkiewicza w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. Dzięki namowom Jana Matejki podjął normalny tok studiów, a w międzyczasie pobierał lekcje rysunku u F. Cynka. Wiedzę uzupełniał również za granicą: w École des Beaux-Arts w Paryżu i Académie Suisse. Kurs z zakresu kompozycji w klasie mistrzowskiej Jana Matejki ukończył w roku 1879. Jacek Malczewski inspirował się w swojej twórczości dokonaniami Artura Grottgera oraz Jana Matejki. Widać w jego dziełach nawiązanie do tematów historycznych i poezji polskich romantyków. Twórczość artysty nacechowana jest patriotyzmem, martyrologiczną symboliką, a także polskim folklorem, tradycją, które przeplatane są motywami mitologicznymi czy biblijnymi. U Malczewskiego przewija się kilka powracających artystycznych wątków: m. in. tworzone autoportrety („Autoportret z Muzą”), Thanatos i śmierć, proces twórczy („Natchnienie malarza”), nurt egzystencjalny („Rusałki”), tematyka eschatologiczna („Przepowiednia Ezechiela”) czy obrazy inspirowane poematem Juliusza Słowackiego „Anhelli”. Artysta podróżował do takich krajów, jak Włochy, Grecja, Turcja czy Francja. Należał do Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka” (był jednym z założycieli), wiedeńskiego Vereinigung Bildender Künstler Ősterreichs Secession. Brał udział również w ekspozycjach ugrupowania Odłam (1910) i wystawach Niezależnych (1911, 1927). Malczewski dał się poznać jako uzdolniony pedagog: wykładał w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych (był także jej rektorem), na Wyższych Kursach dla Kobiet im. A. Baranieckiego i w Żeńskiej Szkole Sztuk Pięknych M. Niedzielskiej. Talent i indywidualny styl malarza był wielokrotnie doceniany np. medalami na międzynarodowych wystawach w Monachium (1892), Berlinie (1891) i w Paryżu (1900). Pierwsza indywidualna wystawa Malczewskiego odbyła się w 1903 roku w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie i Lwowie, oraz w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Potem odbyło się wiele kolejnych, w tym wystawy zbiorowe, również za granicą (Wiedeń, Petersburg czy Berlin).

3. Abraham Neumann przyszedł na świat w 1873 roku w Sierpcu na Mazowszu, zginął w roku 1942 podczas ewakuacji krakowskiego getta. W wieku 19 lat udał się do Warszawy i rozpoczął naukę w Szkole Rysunkowej Wojciecha Gersona. Utrzymywał się wtedy z malowania portretów na podstawie fotografii. Następnie dzięki pomocy Romualda Cisłowskiego kontynuował edukację w krakowskiej ASP, m. in. u Wyczółkowskiego, Malczewskiego i Stanisławskiego (Neuman wspólnie ze Stanisławskim wyjeżdżał na plenery do Zakopanego i uważany jest za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli jego „szkoły pejzażowej”). Już po pierwszym półroczu nauki jego malarstwo zostało wyróżnione dwoma srebrnymi i dwoma brązowymi medalami, a prace zaprezentowane na wystawie uczniów ASP w 1898 roku. Artysta studiował także w paryskiej Academie Julian i w „Bezalel” Szkole Sztuk Pięknych i Rzemiosła Artystycznego w Jerozolimie (był jej wykładowcą w latach 1925-1927). W Paryżu zajmował się kopiowaniem obrazów w Luwrze. Oprócz tego odwiedzał muzea w Europie i Stanach Zjednoczonych, które dodatkowo wzbogacały jego wiedzę artystyczną (podróżował do Holandii, Belgii, Niemiec, Anglii). Artysta mieszkał m. in. w Zakopanem, Nowym Targu, Wiedniu i Krakowie. Podczas I wojny światowej przebywał w Wiedniu, gdzie poznał Jehudę Epsteina i Lazara Krestina. W getcie krakowskim przebywał od roku 1941. Poznał tam poetę Mordechaja Gebirtiga, którego sportretował. W czasie II wojny światowej malował portrety także członków Judenratu i autoportrety (w kitlu, berecie, słomianym kapeluszu). Tematem jego dzieł początkowo były głównie pejzaże (tatrzańskie, z podróży po Bretanii i Palestynie), od 1911 r. motywy architektoniczne (również bliskowschodnie), martwe natury, wnętrza (także z motywami japońskimi), następnie portrety i sceny rodzajowe (od ok.1925 r.). Zajmował się także grafiką. Oprócz Jana Stanisławskiego, mistrzem Neumana był James A. Whistler. Artysta tworzył głównie w technice olejnej. Posługiwał się również pastelem, drzeworytem barwnym, suchą igłą i litografią. Neumann był postrzegany przez krytykę jako subtelny kolorysta, z wyczuciem operujący światłem. Szczególne uznanie zdobywały jego wczesne pejzaże, o zgaszonej gamie barwnej, przedstawiające przyrodę o różnych porach dnia czy roku. W twórczości malarza przewija się często motyw zimy czy potoków w śniegu. W czasopiśmie „Świat” z 1908 roku o malarstwie artysty pisze się: „stara się przede wszystkim malować szeroko, a potem szuka częściej cienia i mroku, aniżeli światła i słońca […] Słońce jego zdaje się nie świecić; natomiast zmierzchy i cienie są niekiedy wyborne, czasem posiadają ładny, dobrze odczuty nastrój”. Neumann należał do krakowskiego oddziału Związku Polskich Artystów Plastyków oraz Stowarzyszenia Żydowskich Artystów Malarzy i Rzeźbiarzy w Krakowie. Aktywnie działał w środowisku artystycznym (brał udział w spotkaniach Żydowskiego Towarzystwa Krzewienia Sztuk Pięknych). Artysta przyjaźnił się z wybitnymi przedstawicielami ówczesnego życia artystycznego: Leonem Wyczółkowskim, Rafałem Malczewskim, Leonem Chwistkiem (wspólnie z nim wystawiał). Do dzieł Neumana należą między innymi obrazy: „Gubałówka w Zakopanem”, „Kościół w Poroninie”, „Tatry po zachodzie słońca”, „Obłoki”, „Samotna sosna”, „Salonik artysty”, „Bonza”, „Zboże w kopach”, „Ruiny w Tyńcu”, „Wazon niebieski”. W 1942 roku artysta został zastrzelony przez Niemców na rogu ulic: Dąbrówki i Janowa Wola w drodze do transportu, który zawiózł krakowskich Żydów do obozu zagłady w Bełżcu. Okupacji nie przeżył nikt z bliższej rodziny artysty. Obrazy Neumana znajdują się zarówno w kolekcjach prywatnych, jak i muzealnych (m. in. w Warszawie, Tel-Awiwie, czy Jerozolimie).

4. Jerzy Kossak urodził się 11.09.1886 w Krakowie, zmarł 11.05.1955 roku w tym samym mieście. Pochodził z rodu wybitnych polskich malarzy i artystów. Jego ojcem był malarz Wojciech Kossak, dziadkiem również malarz Juliusz, siostrami poetka Maria Pawlikowska-Jasnorzewska i pisarka Magdalena Samozwaniec. Artysta uczęszczał do gimnazjum św. Jacka w Krakowie i Szkoły Kadetów. Jak pisze Kazimierz Olszański: „nauka szła mu ciężko i stale przynosił oceny niedostateczne […] Z drugiej strony od najmłodszych lat wykazywał zamiłowanie i uzdolnienia malarskie. Całymi godzinami wysiadywał w pracowni za fotelem dziadka, obserwując jak ten maluje, a Juliusz chętnie udzielał mu wskazówek i zachęt w tym kierunku”. U artysty od najmłodszych lat dał się poznać trudny charakter oraz skłonności do „sceptycyzmu i nihilizmu”, jak określał je ojciec. W trakcie I wojny światowej służył w armii austriackiej. W latach 1925-1926 wspólnie z ojcem wykonywał portrety ziemiaństwa oraz inne obrazy. Często wspólnie też sygnowali swoje prace. W jego twórczości znaleźć można sceny batalistyczne, rodzajowe z motywem konia, historyczne (z powstania listopadowego, wojen napoleońskich, walk legionowych czy wojny z 1920 roku – np. „Cud nad Wisłą”). Tematem jego malarstwa były również sceny z polowań, pościgi czy wesela. Interesującym aspektem jego malarstwa były tematy z legend starogermańskich i staroangielskich, a także stworzone ilustracje do baśni Grimma i ballad Mickiewicza. Jego obrazy cieszyły się ogromną popularnością nie tylko wśród osób prywatnych, ale ze względu na poruszaną tematykę również jednostek wojskowych, związków kombatanckich czy klubów oficerskich. Kossak był członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków. Artysta uczestniczył w licznych wystawach m. in. w Krakowie (1910, 1928), Poznaniu (1911, 1921, 1925), Lublinie (1922, 1925, 1933), Lwowie (1924, 1929, 1931, 1933), Wilnie (1926), Warszawie (1927, 1930, 1931, 1932, 1934, 1937), Katowicach, Sosnowcu (1931), Radomiu (1953). Jego prace znajdują się w zbiorach m. in. Muzeum Narodowego w Krakowie, Lwowskiego Muzeum Historycznego, Muzeum Narodowego we Wrocławiu czy Muzeum Sztuki w Łodzi.

5. Bronisława Rychter-Janowska: przyszła na świat w roku 1868 w Krakowie, zmarła w roku 1953 w tym samym mieście. Ceniona malarka i graficzka. Autorka scenografii teatralnych i tekstów literackich, dziennikarka. Początkowo lekcji malarstwa udzielała jej matka – absolwentka kursów Adriana Baranieckiego w Krakowie. Wiedzę z zakresu malarstwa zdobywała w Krakowie, Monachium (m. in. u Antona Ažbé’go i Szymona Hollósy’ego), a także w Rzymie w Akademii Florenckiej. Przyjaźniła się z Olgą Boznańską (w jej pracowni poznała m. in. Alfreda Wierusza Kowalskiego i Aleksandra Gierymskiego). Była stypendystką m. in. Muzeum Narodu Polskiego w Rapperswilu i Fundacji Stypendialnej im. Hr. Krystyna Ostrowskiego, co pozwoliło jej kontynuować studia w Monachium. Rychter-Janowska tworzyła kostiumy do przedstawień teatralnych, np. Stanisława Wyspiańskiego, dekoracje dla Krakowskiego Polskiego Teatru Kukiełek (np. pejzaż z brzozami do opery Stanisława Moniuszki „Verbum nobile”).

Artystka utrwalała w swoich obrazach polskie dworki, kościoły, wiejskie chaty, jak również sceny folklorystyczne, pejzaże,czasem portrety. Określano ją jako „malarkę ginących dworków”. Prace artystki stanowią swego rodzaju udokumentowanie architektury ziemiańskiej początku XX wieku. Posługiwała się techniką olejną, ale też akwarelą i pastelem. Obrazy Rychter-Janowskiej przybierały zwykle niewielkie formaty, malowane były najczęściej na tekturze. W twórczości artystki dostrzega się nawiązania do malarstwa Jana Stanisławskiego. Oprócz malarstwa zajmowała się także wykonywaniem autolitografii grafiką użytkową, projektowaniem wnętrz, haftem, tworzyła „secesyjne kompozycje z sukna naszytego na płótno (makaty i dywany)”. Swoje aplikacje w tym zakresie prezentowała na wystawach artystycznych (po raz pierwszy w roku 1902 w Krakowie na wystawie sztuki stosowanej). Mieli je w posiadaniu np. Ignacy Paderewski czy Helena Modrzejewska. W celach zarobkowych aplikacje Rychter-Janowskiej były umieszczane na ubraniach (damskich sukniach czy bluzkach). Zamierzała nawet otworzyć kursy tworzenia aplikacji. Jak czytamy w Słowniku Artystów Polskich krytyka „uznawała Rychter-Janowską za niezrównaną mistrzynię aplikacji”. Malarka utrzymywała kontakt z krakowskim środowiskiem artystycznym. Współpracowała z kabaretem Zielony Balonik (np. szyła kostiumy marionetek). Obrazy Rychter-Janowskiej były wielokrotnie reprodukowane w czasopismach i na kartach pocztowych. Artystka kierowała prywatną szkołą malarstwa w Starym Sączu. Odbyła liczne podróże np. do Włoch, Szwajcarii, Hiszpanii, Turcji, na Węgry czy do północnej Afryki, które następnie stawały się inspiracją do tworzonych dzieł. Spełniała się także w obszarze literatury. Napisała kilka dramatów (np. „Mnich” i „Pasożyt”), tekstów publicystycznych i obszerne „Pamiętniki”. Jest autorką powieści „Poza Rzymem”, noweli „Strzygoń”. Artystka wyróżniała się również talentem wokalnym (uczyła się lekcji śpiewu solowego u Adama Towiańskiego). Prywatnie była żoną Tadeusza Rychtera (rozwiedli się w 1919 roku) i szwagierką Gabrieli Zapolskiej. Malarka brała udział w wystawach TPSP w Krakowie i Lwowie, TZSP w Warszawie, Włoskim Instytucie Kultury, w Wiedniu, Londynie czy Monachium, a jej indywidualne prezentacje miały miejsce m. in. w warszawskiej Galerii Zachęta. W czasie I wojny światowej kierowała pracą Czerwonego Krzyża (uzyskała nawet tytuł Damy Czerwonego Krzyża), pracowała także w szeregach Błękitnych Sióstr Czerwonego Krzyża w Krynicy k. Nowego Sącza (prowadziła szkołę sztuk zdobniczych dla inwalidów wojennych). Malowała portrety żołnierzy Legionów Polskich. Rychter-Janowska należała do krakowskiego Związku Polskich Artystów Plastyków, do Związku Artystek Polskich, Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, Towarzystwa Dziennikarzy Polskich we Lwowie, ZAiKS-u. Obrazy artystki znajdowały się w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa, Muzeum Narodowe w Krakowie czy Centralnym Muzeum Morskim w Gdańsku.

6. Lea von Littrow urodziła się w Trieście w 1860 roku, zmarła prawdopodobnie w roku 1914 w Abbazi. Wywodziła się ze szlacheckiej rodziny austriackiej. Rodzicami malarki był wybitny astronom, profesor i dyrektor obserwatorium w Wiedniu Carl Ludwig von Littrow oraz Auguste von Littrow – pisarka i działaczka na rzecz praw kobiet. Artystka studiowała w Paryżu w pracowni Jean dAlheimea. Tworzyła głównie pejzaże o tematyce marynistycznej (np. z basenu Morza Śródziemnego), widoki na port, miasto czy zatoki. Była związana z regionem Istria i Dalmacja w dzisiejszej Chorwacji, gdzie wielokrotnie przebywała. W jej malarstwie dostrzega się nawiązania do impresjonizmu. Littrow, ze względu na trudną sytuację kobiet-malarek w tamtym okresie, swoje obrazy podpisywała zwykle męskim imieniem Leo. Artystka swoje prace wystawiała m. in. w Monachium i Wiedniu. Malarka należała do Austriackiego Towarzystwa Artystów.

7. Jerzy Nowosielski urodził się 7 stycznia 1923 roku w Krakowie, zmarł 21 lutego 2011 roku w rodzinnym mieście. Był artystą inspirującym się sztuką sakralną i ikoną. W jego odczuciu malarstwo było połączeniem abstrakcyjnych i materialnych aspektów rzeczywistości. Tworzył pejzaże, sceny figuralne we wnętrzach, akty. W jego twórczości widać fascynację kobiecym ciałem, które łączy duchowość z fizycznością. Malował również portrety męskie, martwe natury, pejzaże. W latach wojennych i po jej zakończeniu interesował się abstrakcją geometryczną i surrealizmem.Został wychowany w tradycji prawosławnej. Jego ojciec Stefan był unitą, śpiewał w chórze cerkiewnym. Nowosielski jako czternastoletni chłopiec wyjechał do Lwowa i Ławry Poczajowskiej oraz zwiedził Muzeum Ukraińskie we Lwowie, którego kolekcja ikon wywarła ogromny wpływ na przyszłą twórczość artysty. Pisał: ” Pierwszy raz spotkałem się z wielką sztuką w takim stężeniu i w takiej ilości. Wrażenie było tak silne, że tego spotkania nigdy nie zapomnę. Patrząc odczuwałem po prostu ból fizyczny… nie byłem w stanie przejść z jednej Sali do drugiej. Były to pierwsze w moim życiu arcydzieła sztuki, których oddziaływania doświadczyłem bezpośrednio, a nie za pośrednictwem reprodukcji czy fotografii”. „Wszystko to, co później w życiu realizowałem w malarstwie, było, choćby nawet pozornie stanowiło odejście, określone tym pierwszym zetknięciem się z ikonami w lwowskim muzeum. Ustawiło mnie ono, jak się to mówi, na całe życie”(Jerzy Nowosielski, Galeria Starmach, Fundacja Nowosielskich, 2003 (s. 547).

Nowosielski podjął studia na Wydziale Malarstwa Dekoracyjnego Kunstgewerbeschule w Krakowie w roku 1940. Jego profesorem w tym okresie był m. in. Stanisław Kamocki. Przez cztery miesiące 1942 roku przebywał w Ławrze św. Jana Chrzciciela, gdzie ponownie zetknął się z ikoną oraz ikonopisaniem, które zaczął praktykować. Zdobywał tam wiedzę z zakresu kompozycji i historii sztuki ikonopistów, a także malował swoje pierwsze ikony. Jego wiara nacechowana była jednak okresem zwątpienia, a sztukę, którą tworzył określał jako ciągłą walkę dobra ze złem. Podczas malowania cerkwi w Bolechowie zachorował na przewlekłe zapalenie stawów i powrócił na leczenie do Krakowa. Pisał: ” i właśnie w trakcie tej choroby w Krakowie w pewnym momencie utraciłem wiarę metafizyczną, stałem się ateistą i to ateistą przekonanym, to znaczy ontologicznym, nie praktycznym” (s. 551).

Po powrocie w roku 1943 współpracował z kręgiem Grupy Krakowskiej (wziął udział w jej konspiracyjnej wystawie). Artystauczestniczył w konspiracyjnym życiu artystycznym rodzinnego miasta. W 1944 roku Nowosielski sprzedał swój pierwszy obraz Tadeuszowi Cybulskiemu. Po zakończeniu działań wojennych rozpoczął studia na ASP pod opieką E. Eibischa (w II półroczu nauki, na przełomie 1945/46 roku uzyskał ocenę celującą z malarstwa). Zrezygnował jednak z kształcenia akademickiego i rozpoczął pracę u boku Tadeusza Kantora (przez okres dwóch lat artysta mieszkał wspólnie z Kantorem i jego żoną). W roku 1947, pomimo nieukończenia studiów wyższych i dzięki interwencji Kantora w Ministerstwie Kultury i Sztuki, Nowosielski został jego asystentem w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych. Pracował tam do roku 1950. Artysta swoje prace pokazywał już w 1946 roku na wystawie zbiorowej Grupy Młodych Plastyków. Helena Blumówna pisała wtedy: „Nowosielski Jerzy cała uwagę skupia na zagadnieniu formy, z wyłączeniem kubizmu i abstrakcjonizmu. Forma istnieje dla niego w związkach z konkretnym kształtem, ale obie współmiernie uproszczone, sprowadzone do elementarnych kształtów i zarysów. Podobnie kolor, którego nie rozprasza, a ujmuje w jego istocie. Stąd monumentalność i lapidarność, jaka niekiedy przywołuje nam wspomnienie quattrocenta”.

W roku 1948 uczestniczył w I Wystawie Sztuki Nowoczesnej. Zaprezentował wówczas prace z nurtu abstrakcji geometrycznej. Nowosielski przeprowadził się do Łodzi w roku 1950. W okresie socrealizmu zaprzestał wystawiania, zajmując się zamiast tego scenografią (np. w Teatrze Arlekin w Łodzi, pełnił funkcję kierownika artystycznego Państwowej Dyrekcji Teatrów Lalek). Malował także kościoły i cerkwie (np. cerkwię prawosławną w Gródku). Stworzył polichromie w cerkwi w Zawierciu, Jeleniej Górze, Kętrzynie, dla kościoła Redemptorystów w Krakowie, malowidła i wystrój dla kościoła w Wesołej k. Warszawy. Tadeusz Chrzanowski o polichromiach artysty pisał: „Na czym jednak polega bizantyńskość Nowosielskiego? Z jednej strony jest to czerpanie z „greckich” wzorów, czerpanie tak bezpośrednie i wierne, jak to było praktykowane wśród ruskich „żywopisów”. Powtórzenie schematu ikonograficznego jest tu bowiem nie plagiatem, lecz kanwą […]. Z drugiej – jest jeszcze ów bizantyński horror vacui, który każe artyście zapełniać wszelkie dostępne miejsca malowidłami […]. Artysta maluje tu naprawdę, a nie przenosi w taki czy inny sposób na tynk zawczasu przygotowane wzory” (s. 576).

Pierwsza wystawa indywidualna artysty odbyła się w Łodzi w roku 1955 (za granicą – w Pradze w 1958 r.). Po uzupełnieniu wykształcenia, pracował także jako pedagog np. na PWSSP w Łodzi (prowadził pracownię Projektowania Tkanin Dekoracyjnych, zajęcia na Wydziale Malarstwa) i Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (od 1962 roku). Tytuł profesora zwyczajnego uzyskuje w roku 1985. W latach 70-tych ponownie zajął się realizacjami sakralnymi (stworzył m. in. ikony dla cerkwi w Krakowie oraz ołtarz i obrazy dla kościoła Reformatorów w tym samym mieście). Do jego dorobku zaliczają się także refleksje teoretyczne o sztuce, wydane w publikacji „Inność prawosławia” czy wieloletnia współpraca z miesięcznikiem „Znak”. Obrazy Nowosielskiego w latach 80-tych pokazywano głównie w obszarze kultury niezależnej. Artysta był członkiem ZPAP, grupy Piąte Koło, II Grupy Krakowskiej. Należał także do Fundacji Kultury Polskiej, zajmującej się promocją polskiej kultury, historii i nauki za granicą. Przyjaźnił się m.in. z Jerzym Tchórzewskim, Kazimierzem Mikulskim, Tadeuszem Brzozowskim, Tadeuszem Różewiczem. Brał udział w licznych wystawach w kraju (m. in. w historycznej wystawie „Dziewięciu” wspólnie z Marią Jaremą, Tadeuszem Kantorem czy Jonaszem Sternem) i za granicą (np. na Biennale w Wenecji i Sao Paulo, wystawy w Nowym Jorku i Paryżu). Za swoją działalność został wyróżniony m. in. nagrodami II (1962) i I stopnia (1973, 1981, 1997) Ministra Kultury i Sztuki, nagrodą im. Brata Alberta za twórczość malarską czy najwyższym odznaczeniem cerkwi prawosławnej w Polsce – Medalem św. Marii Magdaleny II stopnia w roku 1985. Artyście przyznano doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego w roku 2000. Prace artysty znajdują się w zbiorach m. in. Muzeum Narodowego w Warszawie i Krakowie czy Muzeum Sztuki w Łodzi, a także w zbiorach prywatnych zarówno w Polsce, jak i USA, Szwecji i Kanadzie. Nowosielski wraz z żoną założył także Fundację Nowosielskich, która przyznaje nagrody uzdolnionym, młodym twórcom.